Kimya ve immunolojinin ilkelerini birleştirirsek, immunolojide analiz edilecek örneklerin diagnostik testlerde spesifik ve hassas ölçümler için kullanılması mümkündür. Homojen immunuoassay için en temel ilke; etiketlenmiş yada etiketlenmemiş antijenlerin antikora bağlanma mücadelesine dayanır.
Etiketleme enzim olabilir, radyoizotop, florofor yada lateks parçaları olabilir. Kötü amaçlarla kullanılan ilaçlarda (Drug of Abuse), immunoassayler kalitatif yada kantitatif olarak çalışılabilir. Bu yöntem iyileştirici ilaç tedavisi ve immunosupresif ilaç testlerinde ise tamamen kantitatiftir. İmmunoassayler monoklonal yada poliklonal antikorları kullanırlar.
Immunoassay’ler; kullanılan madde veya madde gruplarının hassas bir şekilde tespit edilmesini sağlayan kimya ve immunoloji prensiplerinin birleşiminden oluşmuş tanı testlerdir. Homojen immunoassay yönteminin temel işleyişi, işaretli veya işaretsiz antijenin spesifik bir antikorun bağlanma noktalarına bağlanmak için yarışıdır. İşaretlemek için, bir enzim (EIA), radyo izotop (RIA) veya florofor (FPIA) olabilir. Immunoassay yöntem, bağımlılık yapan madde (DOA) tarama testlerinin kalitatif veya semi-kantitatif, İlaç Düzeyi izlem (TDM) testlerinin kantitatif ölçümünü hızlı, güvenilir ve ekonomik olarak sağlar.
Kalitatif test metodu; immunoassay analiz tekniğinde oluşan son reaksiyon abzorbansının belirli eşik değer (cut-off) kalibratör abzorbansının altında veya üstünde elde edilmesine göre “pozitif” veya “negatif” netice üretilen metoddur.
Tarama testleri ile elde edilen pozitif test sonuçlarında pozitifliğe sebep olan analitin daha özgül kromatografik analiz yöntemleri ile (GC/MS, LC/MS/MS vb) doğrulanması immunoassay’lerin çapraz reaksiyon özellikleri nedeni ile gereklidir.
Semi-kantitatif test metodu; birden fazla kalibratör kullanılarak elde edilen kalibrasyon eğrisine göre analiz sonucu elde edilen abzorbansın karşılaştırılıp miktarsal olarak analit konsantrasyonunun belirlenmesidir.
THC pozitif test sonuçlarını açıklamak için pasif soluma genellikle kullanılan bahanedir. Bununla ilgili yapılan bir çok çalışmada pasif soluma ile THC analizi neticesinde eşik değer üstünde pozitif netice elde edilmesinin mümkün olmadığı gösterilmiştir.
Eşik konsantrasyon değeri, mevcut test metodları ile doğru ve kararlı (tekrarlanabilir) bir şekilde pozitif neticeyi negatif neticeden ayırt eden konsantrasyondur. Bu değerler testin en düşük tespit seviyesi (LoD), doğrulama yöntemi veya diğer kriterlere göre belirlenebilir. Eşik konsantrasyon değerleri bazı kurumlar tarafından veya ortak görüş ile belirlenirler.
Adli ve klinik toksikoloji analizlerinde kullanılabilen biyolojik numuneler idrar, kan, saç, ağız sıvısı, doku, tırnak, göz içi sıvısı olarak sıralanabilir. Biyolojik numune seçimi yapılacak analiz neticesinin kullanılma amacına göre değişir. Adli toksikolojide alınan netice hukuki amaçlar için kullanıldığından yukarıda sayılan tüm numuneler kullanılır. Klinik toksikolojide ise geriye dönük kullanım bozukluklarını tespit için idrar ve saç, yeni kullanımı tespit etmek için kan ve ağız sıvısı en yaygın kullanılan numunelerdir.
En düşük tespit seviyesi; bir test yönteminin ölçebileceği en düşük analit konsantrasyonu olarak tanımlanır.
Avantajları:
- Laboratuvar ortamında veya hasta başında uygulanabilme özelliği.
- İdrar ve ağız sıvısı numunelerinin ön işlem yapılmadan direk çalışılabilmesi.
- Hızlı netice süresi.
- Ucuz test maliyeti.
Dezavantajları:
- İstenmeyen çapraz reaksiyonlar.
- Bazı biyolojik numuneler için kısıtlı test parametreleri.
- Yeni psikoaktif maddeler için hemen test geliştirilememesi.
Tespit edilmek istenen analit dışında testin metabolitler, ilaçlar veya yapısal olarak benzerlik gösteren bileşiklerden etkilenmesidir. Istenilen ve istenilmeyen çapraz reaksiyonlar vardır. Tespit edilmek istenen madde ile aynı sınıfta ve benzer yapısal özelliği olan bileşikler ile etkileşim istenilen çapraz reaksiyondur. Istenmeyen veya yapısal benzerliği olmayan bileşiklerle etkileşim istenmeyen çapraz reaksiyondur.
